Alles over zeilen op het wad met een platbodem

Altijd al eens een zeilboot willen huren om op de Waddenzee te zeilen? Rust, ontspanning, stilte om je heen… Je hebt je vast ook afgevraagd hoe het zit met de stroming. Al die zandbanken, geulen en getijden kunnen behoorlijk spannend zijn voor zeilboten met een kiel.

Met een platbodem zeilen op de Waddenzee is daarom een van de mooiste manieren om het Wad te ontdekken. In dit artikel lees je tips en tricks om je goed voor te bereiden op je eerste zeiltocht op de Waddenzee met een platbodem.

Is het gevaarlijk om een platbodem te huren op de Waddenzee?

Zeilen op de Waddenzee is voor veel mensen een droom, maar daar blijft het dan ook bij. Als je veel op de Friese meren hebt gezeild, en langs de afsluitdijk hebt gevaren, dan heb je er misschien ook wel van gedroomd om door de sluizen het zilte water op te zoeken. Maar er blijft altijd dat stemmetje: wat als er iets gebeurt?

Daarom wil ik je laten zien dat varen op de Waddenzee met een gehuurde zeilboot helemaal niet eng is. Je moet alleen een paar simpele regels volgen om de veiligheid te bewaken.

Over het algemeen wordt het IJsselmeer gevaarlijker geacht dan de Waddenzee. Rond windkracht 5 is het nog heerlijk zeilen met een rifje in het grootzeil en rond de 6 zeil je nog prima met achterlijke winden. 

Veilig zeilen op de Waddenzee met een platbodem:  

1. Zorg dat je met windkracht 6 en hoger in een veilige haven ligt. Onze schepen kunnen een storm op de Waddenzee wel aan, maar het is voor de bemanning vaak heel uitputtend en zeker niet leuk. Dus mijn advies is: bij harde wind lekker in de haven blijven. 
   
2. Beschikken over een goed weerbericht is cruciaal, zodat je bent voorbereid op eventuele regenbuien en bijkomende windstoten. De websites Zeeweer, Windy, Windfinder en Buienradar zijn goede raadgevers. Let bij Windy ook in het bijzonder op de ‘Windstoten’ functie.
3.  Blijf op de hoogte van de waterstanden en de eventuele afwijkingen zoals springtij. De verkeerspost Schiermonnikoog roept elke 2 uur het bericht uit over de marifoon op kanaal 10. Je kunt , mits je een marifooncertificaat hebt, de Verkeerspost Schiermonnikoog oproepen op marifoonkanaal 10 voor meer informatie.
4. Houd de diepte van het water goed in de gaten. De zwaarden zijn uitstekende dieptemeters! Als ze de grond raken, dan weet je dat er nog ongeveer een meter water onder de bodem hebt. De Jan Steen, en de Vrouwe Klazina hebben daarnaast nog een dieptemeter. Daarnaast: hou op de kaart bij waar je vaart en kijk naar de waterdiepte in je directe omgeving.

5. Doe veel kennis op voor je vakantie door op o.a. de site van de Wadvaarders te kijken. Daar staat een schat aan informatie. Ook de havenmeesters hebben veel kennis en geven graag raad en advies. Wij zorgen voor recente kaarten aan boord evenals een marifoon, verrekijker en een GPS. Ankergerei en motor zijn op orde en goed onderhouden.

6. Kom je onverhoopt midden op het Wad toch een felle bui tegen met harde wind? Weet dan: het schip kan er echt wel tegen. Zelf zoek ik dan tijdig een plaatsje achter een zandplaat en zet het anker. Achter de kajuit zit je dan lekker uit de wind, maar eigenlijk heb je altijd wel de tijd om in een haven binnen te lopen. Van eiland naar eiland is ongeveer 4,5 uur varen, dus ben je bijna altijd in minder dan 2 uur veilig in een haven.

7. Realiseer je dat het water op het Wad veel sneller stroomt dan je ooit kunt zwemmen, en dat een mens te water in een beetje golfslag niet eenvoudig te vinden is. Doe daarom altijd reddingsvesten aan. Als ik zelf schipper, is het een vaste regel: vanaf het moment dat we de zeesluis invaren moeten de reddingsvesten aan en hier wijk ik nooit van af. Goede automatische reddingsvesten kun je bij ons huren.

8. Mocht er onverhoopt toch iets misgaan of bij een prangende vraag zijn wij telefonisch goed bereikbaar. En in geval van echte nood ook s ’nachts. 

Kan ik met een platbodem zeilen?

Als je al wat zeilervaring hebt dan kan dat zeker. Je hoeft niet eerder met een platbodem gezeild te hebben om een Vollenhovense Bol, Grundel of Tjalk (platbodem zeilboot) te huren op de Waddenzee. Zeilen met een Vollenhovense Bol, Grundel of Tjalk, (de platbodems die wij verhuren) is alleen ietsje anders dan zeilen met een ‘gewone’ zeilboot. 

 

Wat is het verschil tussen zeilen met een platbodem en een ‘gewone’ zeilboot? 

 

1. Je hebt twee zwaarden in plaats van een kiel, die zorgen dat je de goede koers houdt
2. Je hebt meer snelheid nodig om overstag te gaan dan bij een ‘gewoon’ zeiljacht
3. Het grootzeil zet je met 2 vallen ipv met 1 val
   
4. Je hoeft niet in paniek te raken als je de bodem raakt. Sterker nog, dit is een van de allermooiste eigenschappen van zeilen met een platbodem op de Waddenzee.

Iemand met zeilervaring kan dus zeker met een platbodem overweg. Voor je vertrek geven we graag nog wat tips, dus vraag ons gerust. 

 

 

 

Tips om zeilen op de Waddenzee veilig en leuk te maken:

 

Droogvallen met een Vollenhovense Bol / Grundel of Tjalk

Ze zijn er voor gemaakt die Bollen, Tjalken en Grundels, ze hebben een dikke (2,5 of 3 cm) stalenbodem gedragen door een zware, massieve kielbalk en staan daarmee heel stabiel op de zeebodem. En droogvallen is een geweldige beleving. Je kiest een ankerplaats (of laat je “per ongeluk” droogvallen), zet je anker en ziet het water langzaam verdwijnen. En dan is er rust. Urenlang kun je vanuit je gehuurde zeilboot over het Wad zwerven! Voor velen is er niets mooier. Je kunt dan desgewenst ook nog je eigen maaltje bij elkaar scharrelen. Mosselen, Japanse oesters en Kokkels bieden je een heerlijk zeevruchten maal. 

De beste manier om met een platbodem droog te vallen op de Waddenzee:

1. Twee tot drie uur na hoog water vastlopen geeft een veilige marge. Je voorkomt daarmee dat je droogvalt op het topje van een zandbank
2. Goed opletten dat je niet aan de rand van een diepe geul droogvalt, anders kom je scheef te liggen. Peil aan alle kanten van de boot met de vaarboom in het water om het diepteverschil te meten, of vaar een rondje boven de gekozen ankerplaats en kijk op de dieptemeter
3. Anker uitzetten: na het zetten van je anker op de uitgekozen plaats zal je zeilboot (afhankelijk van hoeveel lijn je het anker geeft) tussen de 10 en 20 meter van het anker af droogvallen. Het anker ligt dan mogelijk beduidend hoger op de zandbank dan de platbodem. Het is dan handig om tijdens het droogvallen het anker uit het Wad te halen, en aan de andere kant van het schip weer even in de bodem te drukken. Zo voorkom je dat je na het tij hoger op de zandbank komt te liggen

Als je bent drooggevallen kan het zwerven beginnen. Vanaf kniehoog water kun je rustig van boord, en rond kniehoog moet je uiterlijk weer aan boord. Maar gewoon wachten tot de plaat droogvalt kan ook, dan heb je normaal nog zeker 2 uur om over de plaat te zwerven.

Als je ongewenst vast komt te zitten met een platbodem

 

Bij ongewenst vastlopen, moet je bij voor de windse koersen direct het zeil strijken en de motor in de achteruit zetten. Kom je niet vrij, dan laat je het anker uit om te voorkomen dat je met elke golfslag hoger op de zandplaat komt. Bij voorlijke winden motor in de achteruit en met behulp van de zeilen afvallen.

Kom je tijdens springtij rond hoog water vast te zitten, dan heb je al vele fouten gemaakt! Dat mag feitelijk nooit gebeuren. Maar voor het geval dat, zet dan zo snel mogelijk het anker en alarmeer per app of telefoon direct de KNRM. Lukt dit niet roep dan de Verkeerspost Schiermonnikoog op per telefoon of met de marifoon. Zij komen dan om te proberen je los te trekken. Als dit niet lukt, kan het zijn dat je een aantal dagen vastzit omdat het water niet hoog genoeg komt. De KNRM heeft een app die automatisch je locatie laat zien. Meld je voor vertrek aan bij de app. Je hebt in principe op het hele Wad 4G bereik. Anders bel je ze op of bel je de verkeerspost Schiermonnikoog en geef je je GPS positie door dat het navigatiesysteem van de boot doorgeeft.

 

Vaartijden en vaargebied op de Waddenzee 

• Vanuit de verhuur haven ben je in ca. 2-3 uur op Schiermonnikoog
• Van Schier naar Ameland is ongeveer 4 uur
• Van Ameland naar Terschelling is ook ongeveer 4 uur.
• Met een beetje tij en goede wind kun je in een dag terug van Terschelling naar Lauwersoog.
• Hoogwater is op Terschelling ongeveer 1 uur vroeger dan in Lauwersoog en je kunt wel 4 uur voor hoogwater vertrekken!
• Richting het Oosten ligt Noordpolderzijl, vanuit de sluis ongeveer 4 uur varen.
• Door naar het Duitse Wad kost ongeveer 3 uur. 

Je kunt er ook voor kiezen om de prachtige Dokkumer Ee te ontdekken. Je vaart stuurboord de verhuur haven uit en je bent in 1,5 uur bij de oude zeesluis in Dokkumer Nieuwe Zijlen, daarna ben je in een uur in het historische stadje Dokkum. Met 6 tot 7 uur ben je in Leeuwarden. Wil je naar Harlingen? Reken dan op anderhalve dag binnendoor. Bijvoorbeeld op zaterdag uit de haven, op zondag aankomen in Harlingen, en dan maandag het Wad op richting Texel, Vlieland of Terschelling.

Je kunt natuurlijk ook via het wad richting het westen zeilen, om dan bij Harlingen binnendoor via Leeuwarden en Dokkum terug te varen. Afhankelijk van de windrichting kun je je zeilplan vaststellen. Je kunt ons ook gerust vragen wat een mooie vaarroute is voor de actuele weersomstandigheden. We denken graag mee, om te zorgen dat je een prachtige tijd hebt als je een zeilboot huurt.

Hoe gebruik je de zwaarden van een platbodem?

De zwaarden zijn de kiel van het schip. Dus bij manoeuvreren in de haven, het in varen van een box bij dwarswind, kun je beter altijd je zwaard gebruiken. Het schip blijft dan ook met wat meer wind mooi op koers. Zeker heel handig als je een box in moet varen.

Handelen in geval van motorpech

Je hebt een zeilboot dus motorpech is niet direct een ramp! Zet het zeil en zorg dat je op diep water komt, of kies bewust voor een veilige ankerplek. Ook kun je tot vlakbij een haven zeilen en voor anker gaan. Via de KNRM-app of marifoon, of door de havenmeester op te roepen is er dan vaak wel een sleepje te regelen. Ook even zwaaien/hulp vragen van langskomende schepen is vaak een prima oplossing.

De motoren van al onze schepen zijn praktisch nieuw, dus de kans dat ze uitvallen is zeer klein. Daarnaast is er een zeer complete gereedschapskoffer aan boord en met wat telefonische hulp van mij of onze monteur krijg je de motor meestal wel weer aan de praat. Bel wel altijd eerst even voor overleg. En, misschien wel het meest belangrijke: voor je de haven uitvaart altijd even checken hoeveel brandstof je nog hebt.

Hoe werken de getijden op de Waddenzee?

 

Het Wad doet er ca. 6 uur over om vanuit hoogwater (HW) leeg te lopen en vervolgens duurt het ongeveer 6 uur voordat het water weer terug is. Een vuistregel is dat er het eerste uur 1/12 deel van het water terugkomt of verdwijnt, het tweede uur ongeveer 2/12 en het derde uur 3/12. Het vierde uur dan nog een keer 3/12, het vijfde uur weer 2/12 en het laatste uur dan nog 1/12 en dan is de cirkel rond.

Als je dan weet dat er bij Lauwersoog bij hoogwater ca. 240cm water staat dan is het eenvoudig uit te rekenen hoeveel water er per uur komt of gaat. De precieze getijden vind je uiteraard in de kaart die aan boord ligt en het weerbericht van de Verkeerspost Schiermonnikoog geeft de eventuele afwijkingen. Over het algemeen is er bij volle maan meer water, net als bij Westenwind. Minder water heb je zeker bij Oostenwind, dat kan zomaar 30 tot 50 cm schelen. En uiteraard vind je in de waterkaart de gegevens hoe ver het Wad droogvalt bij laagwater (LW).

 

Hoe werkt stroming op de Waddenzee?

 

Omdat het water in het derde en vierde uur voor en na hoogwater het meest stijgt en daalt, is de stroming op deze momenten ook het sterkste. Achterin het instructieboek van elke Bol vind je die gegevens in de stroomkaarten. Hoe vetter de pijl gedrukt is, hoe sneller het water stroomt. Dus om die tijd tegen de stroom in zeilen zal bijzonder weinig voortgang over de grond opleveren.

Wind tegen water is niet fijn, wind en water de zelfde kant op geeft snelheid. Het water loopt altijd van beide kanten om een eiland heen en hieruit volgt dat ongeveer midden achter het eiland de twee stromingen elkaar tegenkomen. Dit is dan ook vaak de ondiepste plaats, het zogenaamde ‘Wantij‘. Het is handig hier rond hoogwater te zijn, immers met stroom mee hier aankomen is met stroom mee weer verder varen!

 

Het Wad is een heel bijzonder natuurgebied, dus respecteer het! Geen luide muziek, geen voetbal op de platen en kom niet dicht bij Zeehonden en vogels. En natuurlijk neem je al je afval weer mee. Neem kennis van de Erecode van de Wadvaarders, en hou je hieraan. De Erecode vind u in het boordboek. Dan blijft het wad ook in de toekomst voor ons bevaarbaar!

Als je niet bij windkracht 6 of hoger de haven verlaat, en goed naar de adviezen luistert van sluiswachters, havenmeesters, wachtposten (de Brandaris en Schiermonnikoog) en van ons, dan ga je een fantastische tijd beleven op de Waddenzee.

Conclusie

Ik hoop dat je met deze tips enthousiast bent geworden om je eigen platbodem te huren op de Waddenzee. Wij hebben een Grundel, 7 prachtige Vollenhovense Bollen en 2 tjalken te huur. Deze platbodems staan garant voor een unieke zeilreis waar je nog lang over zult vertellen.